İletken kesitleri için yapılan hesapların sonuçlarının geçerli olabilmesi, her şeyden önce, çekilecek güçlerin doğru olarak tahmin edilmelerine bağlıdır. Güç gereksinimin her geçen gün artması, ileriye yönelik güç tahminlerinde bulunulmasını da gerektirir. Dağıtım gücünün gerekenin üstünde tahmin edilmesi gereksiz yatırımlara, altında tahmin edilmesi ise iletken kesitlerinin yetersiz kalmasına neden olur. Bu yüzden, dağıtım gücünün doğruya çok yakın tahmin edilmesi başlı başına araştırılması gereken bir konudur.
Bir çok tüketim biriminin beslediği basit şebeke modelinde ulusal elektrik dizgesinden ayrılan iletim hattından beslenen ana transformatör, bu ana transformatörden ayrılan OG dağıtım hatlarından beslenen dağıtım transformatörleri ve her bir dağıtım transformatöründen ayrılan AG hatlarından beslenen bir çok küçük yük bulunur. Bunu şu şekilde ifade edebiliriz
BESLEME > Ana Trafo > Dağıtım Trafosu> Aboneler
Kurulu Güç:
Bir tüketim biriminde kurulu ve çalışır durumda bulunan motor ısıtıcı aydınlatıcı vb tüm elektrik aygıtlarının etiket güçlerinin toplamına kurulu güç denir. Kurulu gücün saptanmasında motor aydınlatma ısıtma güçleri vb güçler için ayrı güç tablolarının düzenlenmesi gerekir.
Örnek vermek gerekirse
Motor gücü 700kw
Aydınlatma gücü 40kw
Isıtma Gücü 30kw
Lojman gücü 50kw
Abonenin Kurulu Gücü 820Kw olarak belirlenir
Trafo Kurulu gücü 630kVA
Kurulu güç istek gücünün saptanmasından başka uygulamaya dönük anlamı olmayan çoğunluğu durağan güçtür. Transformatör gücünün saptanmasında ve kesit hesaplarında bu güç alınmaz, istek gücü alınır.
İstek Gücü:
Bir Tüketim biriminde kurulu gücü oluşturan tüm elektrik aygıtlarının aynı anda devrede bulunduğu ve devrede bulunanların ise tam yükte çalıştığı durumla ender karşılaşılır. Tüketim birimlerinin çalışma çevrimi içindeki yük eğrileri çok değişkenlik gösterir. Örneğin şehir şebekelerinin günlük yük eğrilerinde tepe güçler gece çekilen güçlerin 2 katı, yıllık yük eğrilerinde ise mevsimlere göre çekilen tepe güçler en küçük güçlerin 3 katı olabilmektedir.
Yük eğrisinde en büyük güce tepe güç denir. Yük eğrisinin altındaki alan çalışma çevrimi içinde tüketilen enerjiyi verir.
Yük eğrisinde belirlenen bir zaman aralığında tüketilen enerjinin ortalamasını gösteren dikdörtgenin yüksekliği istek gücünün tanımı için temel alınır. Bu ortalama güç demantmetre ile ölçülür. Demantmetre örneğin 15dk aralıklarla tüketilen enerjinin 4 katını 15 dakikada bir gösterir. 15 dakikada tüketilen enerji örneğin 113,25kw ise demantmetrenin gösterdiği değer (113,25 kwh)/(1/4h)=453kw bulunur.
Dağıtım şirketleri istek gücünün (sözleşme gücü) saptanmasında zaman aralığının 15 dk alınmasını istemektedir. Bir tüketim biriminde belirlenen çalışma çevrimi (1ay) içinde ve belirlenen zaman aralığında (15dk) Çekilen en büyük ortalama güce istek gücü (İG) denir. İstek gücü olarak belirli bir zaman aralığındaki ortalama güç alındığından çok kısa süre sıçrama yapan az sayıdaki tepe güçler istek gücünün saptanmasında fazla etkili olmaz.
İstek Katsayısı:
İstek gücünün Kurulu güce oranına istek katsayısı(demand)( İK ) Denir
Ki : ( istek gücü ) / ( kurulu güç ) = P / Pk
Şeklinde ifade edilir
İstek Katsayısı bir veya birden küçüktür.
İstek katsayısının 1 olduğu durumlarla ender olarak karşılaşılır. Örnek vermek gerekirse, tüm lambalar yanık yada sönük olduğu reklam panolarında ve sokak aydınlatmalarında karşılaşılır.
Bir tüketim biriminde tüm güçler için bir tek istek katsayısı alınabileceği gibi bu tüketim birimi içindeki farklı yükler, örneğin aydınlatma, priz, ısıtma, asansör vb yükler için ayrı ayrı istek katsayıları da alınabilir. Kurulu tüketim birimlerinde istek güçleri demantmetre ile ölçülerek bu güçler kurulacak olan benzer tüketim birimleri için örnek alınabilir. Bu amaç için çizelgelerde verilen istek katsayılarından da yaralanılır.
İstek katsayısının saptanması için verilen çizelgeler zaman içinde eskidiklerinden ancak fikir edinmek amacıyla kullanılmalı, güncel değerler araştırılarak bu değerlerin kullanılmasına çalışılmalıdır.
Konutların istek gücünü saptamak için istek katsayısı almak yerine konut sayısına bağlı olarak konut başına istek gücü de alınabilir. Uygulamadan alınan birim istek güçleri konutlar için özel binalar için endüstri ve ticarethaneler için çizelgede verilmiştir.
Farklı Zamanlılık Katsayısı:
İstek katsayısının bir tek tüketim birimi için tanımlanmasına karşın, farklı zamanlılık katsayısı birden çok benzer tüketim birimleri için bu tüketim birimleri arasında tanımlanır. Örneğin 3 daireli binada dairelerin istek güçleri aynı zamana denk gelmediğinden toplam istek gücü dairelerin istek güçlerinin toplamından küçüktür. birden çok benzer tüketim birimlerinde bu tüketim birimlerinin istek güçlerinin toplamının tüketim biriminin tümünün ortak istek gücüne oranına farklı zamanlılık katsayısı ( diversite ) denir.
Farklı zamanlılık katsayısı ( diversite )
Kf = ( istek güçlerin toplamı ) / Ortak istek gücü
formülü ile bulunur. Diversite bire eşit veya birden büyüktür.
Farklı zamanlılık katsayısı, Örneğin daireler arasında alınırsa bu daireleri içine alan binanın binalar arasında alınırsa bu binaları içine alan Trafo bölgesinin Trafo bölgeleri arasında alınırsa bu trafo bölgelerini içine alan şehrin istek gücü saptanır
Burada olduğu gibi dairelerden başlayarak aşağıdan yukarıya doğru farklı zamanlılık katsayıları alınarak en sonunda şehrin istek gücü saptanabileceği gibi, Şehir için bir tek istek katsayısı alınıp doğrudan şehrin istek gücüde saptanabilir.
Farklı zamanlılık katsayısının tersine eş zamanlılık katsayısı denir.
Ke = 1/ Kf şeklinde bulunur.
eş zamanlılık katsayısı bire eşit veya birden küçüktür.
Eş zamanlılık katsayısı istek katsayısında olduğu gibi 1 veya 1den küçüktür. bu benzerlik nedeniyle eş zamanlılık katsayısı ile istek katsayısının birbirine karıştırılması sakıncası bulunduğundan eş zamanlılık katsayısı zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır.
Farklı zamanlılık katsayısının saptanması için verilen çizelgelerde istek katsayısında olduğu gibi zaman içinde eskidiklerinden ancak fikir edinmek amacıyla kullanılmalı güncel değerler araştırılarak bu değerlerin kullanılmasına çalışılmalıdır.
Görüldüğü gibi istek katsayısı için kurulu güç farklı zamanlılık katsayısı için istek güçleri temel alınmaktadır. bu ayrıntı daima gözetilmelidir.
Örneklerle inceleyelim
üç adet abonemiz olsun.
abonelerimizin istek güçleri aşağıdaki gibi olsun
P1: 255KW
P2: 233 KW
P3: 258 KW
Binanın İstek Gücü ise aşağıdaki gibi olsun.
P: 622 KW
Burada Farklı zamanlılık Katsayısını hesaplayalım
Kf= ( p1+p1+p2 ) / P = 1,20 dir.
Örnek : 10 Daireli bir apartmanda hepsi bir fazlı beslenen dairelerin istek gücü 5.4kw, kapıcı dairesi istek gücü 5.2kw olsun. Üç fazlı beslenen bu apartmanda daire sayısı kapıcı dairesi ile birlikte 11 olduğundan faz sayısına bölünerek bulunan 11/3 yaklaşık 4 daire için farklı zamanlılık katsayısı çizelgeden bakıldığında 1.33 bulunmaktadır. Apartmanın istek gücü hesabı yapıldığında
P = ( 10 x 5,4kw + 5,2kw ) / 1,33 = 44,5kw bulunur.
Örnek: Bir sitede kapıcı daireli 2 ve kapıcı dairesiz 58 apartman toplam 60 apartman bulunmaktadır. Kapıcı daireli apartmanların istek gücü P1=44.5kw
Kapıcı dairesiz apartmanların istek gücü ise P2= ( 10x 5,4kw ) / 1,33 = 40,6 Kw
Sitenin istek gücü için farklı zamanlılık katsayısı çizelgeden 2 alınır.
sitenin istek gücü
P = (58 x 40,6 + 2 x 44,5)/ 2 = 1222kW
Bulunur:
602 daireli sitede daire başına istek gücü hesaplarsak 1222/602 = 2kw bulunur.
Bir dairenin kurulu gücü 9.5kw olmasına karşın istek gücü 2kw’tır. Bu site için ayrı bir trafo koymak düşünülürse sitenin kurulu gücünün
(apartman x daire x güç)
( 58 x 10 x 9,5 + 2 x 20 x 5,2 )= 5718 KW Olmasına karşın
St=( P/Cosq) = 1222/0,95 = 1250kVA Gücündeki trafo yeterli olacaktır.
site için bir tek istek katsayısı alınıp sitenin istek gücü doğrudan saptanabilir. Site için istek katsayısı uygulamada karşılaşılan değerlerden 0.20 alınırsa sitenin istek gücü P=Ki xPk = 0,20 x 5718 = 1144kw bulunur.
TOPLU YÜK VE YAYILI YÜK
Hattan çekilen gücü hat sonuna veya hattın bir çok noktasına bağlı bulunan yükler oluşturur. Hatta bağlı bulunan yüklerin her birine toplu yük denir.
Hat kesitlerinin hesabında hat boyunca pek çok sayıdaki toplu yük ayrı ayrı hesaba sokulacağından uzun işlemler yapmak gerekir. Bu işlemleri kısaltmak için hat boyunca çok kücük ve eşit aralıklarla toplu yükcüklerin düzgün yayılı oldukları varsayılan yüklere yayılı yük denir.
Hattın birim uzunluğuna düşen yayılı yüke yük yoğunluğu ( J ) denir Bu tanıma göre yük yoğunluğu şu formülle ifade edilir.
J = ( Yayılı Yük ) / ( Hat Uzunluğu ) = P/ L ( W, m ) dir.
TOPLU YÜKTE GERİLİM DÜŞÜMÜ
Gerilim düşümü hesabı için dağıtım hattı ister bir fazlı ister üç fazlı olsun bir iletkenli düşünülür.
Bir iletkenli düşünülen hattın, hat sonu gerilimi V Yükün cosQ ( güç faktörü ) altında çektiği akım I dır.
Yakında Yayınlanmayı Planladığım Eğitimlerden Seçtiğim İçerikleri Paylaşacağım. Takipte Kalınız.
Bir çok tüketim biriminin beslediği basit şebeke modelinde ulusal elektrik dizgesinden ayrılan iletim hattından beslenen ana transformatör, bu ana transformatörden ayrılan OG dağıtım hatlarından beslenen dağıtım transformatörleri ve her bir dağıtım transformatöründen ayrılan AG hatlarından beslenen bir çok küçük yük bulunur. Bunu şu şekilde ifade edebiliriz
BESLEME > Ana Trafo > Dağıtım Trafosu> Aboneler
Kurulu Güç:
Bir tüketim biriminde kurulu ve çalışır durumda bulunan motor ısıtıcı aydınlatıcı vb tüm elektrik aygıtlarının etiket güçlerinin toplamına kurulu güç denir. Kurulu gücün saptanmasında motor aydınlatma ısıtma güçleri vb güçler için ayrı güç tablolarının düzenlenmesi gerekir.
Örnek vermek gerekirse
Motor gücü 700kw
Aydınlatma gücü 40kw
Isıtma Gücü 30kw
Lojman gücü 50kw
Abonenin Kurulu Gücü 820Kw olarak belirlenir
Trafo Kurulu gücü 630kVA
Kurulu güç istek gücünün saptanmasından başka uygulamaya dönük anlamı olmayan çoğunluğu durağan güçtür. Transformatör gücünün saptanmasında ve kesit hesaplarında bu güç alınmaz, istek gücü alınır.
İstek Gücü:
Bir Tüketim biriminde kurulu gücü oluşturan tüm elektrik aygıtlarının aynı anda devrede bulunduğu ve devrede bulunanların ise tam yükte çalıştığı durumla ender karşılaşılır. Tüketim birimlerinin çalışma çevrimi içindeki yük eğrileri çok değişkenlik gösterir. Örneğin şehir şebekelerinin günlük yük eğrilerinde tepe güçler gece çekilen güçlerin 2 katı, yıllık yük eğrilerinde ise mevsimlere göre çekilen tepe güçler en küçük güçlerin 3 katı olabilmektedir.
Yük eğrisinde en büyük güce tepe güç denir. Yük eğrisinin altındaki alan çalışma çevrimi içinde tüketilen enerjiyi verir.
Yük eğrisinde belirlenen bir zaman aralığında tüketilen enerjinin ortalamasını gösteren dikdörtgenin yüksekliği istek gücünün tanımı için temel alınır. Bu ortalama güç demantmetre ile ölçülür. Demantmetre örneğin 15dk aralıklarla tüketilen enerjinin 4 katını 15 dakikada bir gösterir. 15 dakikada tüketilen enerji örneğin 113,25kw ise demantmetrenin gösterdiği değer (113,25 kwh)/(1/4h)=453kw bulunur.
Dağıtım şirketleri istek gücünün (sözleşme gücü) saptanmasında zaman aralığının 15 dk alınmasını istemektedir. Bir tüketim biriminde belirlenen çalışma çevrimi (1ay) içinde ve belirlenen zaman aralığında (15dk) Çekilen en büyük ortalama güce istek gücü (İG) denir. İstek gücü olarak belirli bir zaman aralığındaki ortalama güç alındığından çok kısa süre sıçrama yapan az sayıdaki tepe güçler istek gücünün saptanmasında fazla etkili olmaz.
İstek Katsayısı:
İstek gücünün Kurulu güce oranına istek katsayısı(demand)( İK ) Denir
Ki : ( istek gücü ) / ( kurulu güç ) = P / Pk
Şeklinde ifade edilir
İstek Katsayısı bir veya birden küçüktür.
İstek katsayısının 1 olduğu durumlarla ender olarak karşılaşılır. Örnek vermek gerekirse, tüm lambalar yanık yada sönük olduğu reklam panolarında ve sokak aydınlatmalarında karşılaşılır.
Bir tüketim biriminde tüm güçler için bir tek istek katsayısı alınabileceği gibi bu tüketim birimi içindeki farklı yükler, örneğin aydınlatma, priz, ısıtma, asansör vb yükler için ayrı ayrı istek katsayıları da alınabilir. Kurulu tüketim birimlerinde istek güçleri demantmetre ile ölçülerek bu güçler kurulacak olan benzer tüketim birimleri için örnek alınabilir. Bu amaç için çizelgelerde verilen istek katsayılarından da yaralanılır.
İstek katsayısının saptanması için verilen çizelgeler zaman içinde eskidiklerinden ancak fikir edinmek amacıyla kullanılmalı, güncel değerler araştırılarak bu değerlerin kullanılmasına çalışılmalıdır.
Konutların istek gücünü saptamak için istek katsayısı almak yerine konut sayısına bağlı olarak konut başına istek gücü de alınabilir. Uygulamadan alınan birim istek güçleri konutlar için özel binalar için endüstri ve ticarethaneler için çizelgede verilmiştir.
Farklı Zamanlılık Katsayısı:
İstek katsayısının bir tek tüketim birimi için tanımlanmasına karşın, farklı zamanlılık katsayısı birden çok benzer tüketim birimleri için bu tüketim birimleri arasında tanımlanır. Örneğin 3 daireli binada dairelerin istek güçleri aynı zamana denk gelmediğinden toplam istek gücü dairelerin istek güçlerinin toplamından küçüktür. birden çok benzer tüketim birimlerinde bu tüketim birimlerinin istek güçlerinin toplamının tüketim biriminin tümünün ortak istek gücüne oranına farklı zamanlılık katsayısı ( diversite ) denir.
Farklı zamanlılık katsayısı ( diversite )
Kf = ( istek güçlerin toplamı ) / Ortak istek gücü
formülü ile bulunur. Diversite bire eşit veya birden büyüktür.
Farklı zamanlılık katsayısı, Örneğin daireler arasında alınırsa bu daireleri içine alan binanın binalar arasında alınırsa bu binaları içine alan Trafo bölgesinin Trafo bölgeleri arasında alınırsa bu trafo bölgelerini içine alan şehrin istek gücü saptanır
Burada olduğu gibi dairelerden başlayarak aşağıdan yukarıya doğru farklı zamanlılık katsayıları alınarak en sonunda şehrin istek gücü saptanabileceği gibi, Şehir için bir tek istek katsayısı alınıp doğrudan şehrin istek gücüde saptanabilir.
Farklı zamanlılık katsayısının tersine eş zamanlılık katsayısı denir.
Ke = 1/ Kf şeklinde bulunur.
eş zamanlılık katsayısı bire eşit veya birden küçüktür.
Eş zamanlılık katsayısı istek katsayısında olduğu gibi 1 veya 1den küçüktür. bu benzerlik nedeniyle eş zamanlılık katsayısı ile istek katsayısının birbirine karıştırılması sakıncası bulunduğundan eş zamanlılık katsayısı zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır.
Farklı zamanlılık katsayısının saptanması için verilen çizelgelerde istek katsayısında olduğu gibi zaman içinde eskidiklerinden ancak fikir edinmek amacıyla kullanılmalı güncel değerler araştırılarak bu değerlerin kullanılmasına çalışılmalıdır.
Görüldüğü gibi istek katsayısı için kurulu güç farklı zamanlılık katsayısı için istek güçleri temel alınmaktadır. bu ayrıntı daima gözetilmelidir.
Örneklerle inceleyelim
üç adet abonemiz olsun.
abonelerimizin istek güçleri aşağıdaki gibi olsun
P1: 255KW
P2: 233 KW
P3: 258 KW
Binanın İstek Gücü ise aşağıdaki gibi olsun.
P: 622 KW
Burada Farklı zamanlılık Katsayısını hesaplayalım
Kf= ( p1+p1+p2 ) / P = 1,20 dir.
Örnek : 10 Daireli bir apartmanda hepsi bir fazlı beslenen dairelerin istek gücü 5.4kw, kapıcı dairesi istek gücü 5.2kw olsun. Üç fazlı beslenen bu apartmanda daire sayısı kapıcı dairesi ile birlikte 11 olduğundan faz sayısına bölünerek bulunan 11/3 yaklaşık 4 daire için farklı zamanlılık katsayısı çizelgeden bakıldığında 1.33 bulunmaktadır. Apartmanın istek gücü hesabı yapıldığında
P = ( 10 x 5,4kw + 5,2kw ) / 1,33 = 44,5kw bulunur.
Örnek: Bir sitede kapıcı daireli 2 ve kapıcı dairesiz 58 apartman toplam 60 apartman bulunmaktadır. Kapıcı daireli apartmanların istek gücü P1=44.5kw
Kapıcı dairesiz apartmanların istek gücü ise P2= ( 10x 5,4kw ) / 1,33 = 40,6 Kw
Sitenin istek gücü için farklı zamanlılık katsayısı çizelgeden 2 alınır.
sitenin istek gücü
P = (58 x 40,6 + 2 x 44,5)/ 2 = 1222kW
Bulunur:
602 daireli sitede daire başına istek gücü hesaplarsak 1222/602 = 2kw bulunur.
Bir dairenin kurulu gücü 9.5kw olmasına karşın istek gücü 2kw’tır. Bu site için ayrı bir trafo koymak düşünülürse sitenin kurulu gücünün
(apartman x daire x güç)
( 58 x 10 x 9,5 + 2 x 20 x 5,2 )= 5718 KW Olmasına karşın
St=( P/Cosq) = 1222/0,95 = 1250kVA Gücündeki trafo yeterli olacaktır.
site için bir tek istek katsayısı alınıp sitenin istek gücü doğrudan saptanabilir. Site için istek katsayısı uygulamada karşılaşılan değerlerden 0.20 alınırsa sitenin istek gücü P=Ki xPk = 0,20 x 5718 = 1144kw bulunur.
TOPLU YÜK VE YAYILI YÜK
Hattan çekilen gücü hat sonuna veya hattın bir çok noktasına bağlı bulunan yükler oluşturur. Hatta bağlı bulunan yüklerin her birine toplu yük denir.
Hat kesitlerinin hesabında hat boyunca pek çok sayıdaki toplu yük ayrı ayrı hesaba sokulacağından uzun işlemler yapmak gerekir. Bu işlemleri kısaltmak için hat boyunca çok kücük ve eşit aralıklarla toplu yükcüklerin düzgün yayılı oldukları varsayılan yüklere yayılı yük denir.
Hattın birim uzunluğuna düşen yayılı yüke yük yoğunluğu ( J ) denir Bu tanıma göre yük yoğunluğu şu formülle ifade edilir.
J = ( Yayılı Yük ) / ( Hat Uzunluğu ) = P/ L ( W, m ) dir.
TOPLU YÜKTE GERİLİM DÜŞÜMÜ
Gerilim düşümü hesabı için dağıtım hattı ister bir fazlı ister üç fazlı olsun bir iletkenli düşünülür.
Bir iletkenli düşünülen hattın, hat sonu gerilimi V Yükün cosQ ( güç faktörü ) altında çektiği akım I dır.
Yakında Yayınlanmayı Planladığım Eğitimlerden Seçtiğim İçerikleri Paylaşacağım. Takipte Kalınız.