Elektrik ÜİD Havai Hatlarda Kullanılan İletkenler

Elektrik enerjisinin üretim merkezlerinden tüketim noktalarına taşınması için kullanılan ve iletkenlik özelliği yüksek olan metallerden ekonomik kıstaslarda göz önüne alınarak imal edilen tellere iletken adı verilir. İletkenler taşıyacakları yükün büyüklüğüne, gerilime ve hattın özelliğine göre çeşitli kesit ve yapılarda seçilirler.

Som İletkenler: Tek bir malzemeden içi dolu bir tel halinde olup, sadece bakır iletkenler için 10 mm² kesite kadar imal edilirler.

Örgülü İletkenler: İletkenler gerek montaj gerekse kangal şekline getirilerek taşınması için bükülgen olmalıdır. Kesit büyüdükçe bükülgenlik kaybolacağından AG ve YG de kullanılan iletkenler örgülü olarak imal edilirler. İletkenin yorulmasını ve kopmasını önlemek, scin effect olayının önüne geçmek için aynı yada farklı metalin yedi ve daha fazla sayıda daire şeklindeki telin birbiri üzerine spiral şeklinde sarımı ile oluşurlar. Endüktansın artışını azaltmak için her kat birbirinin tersi yönde yapılarak spiral sarım elde edilir.

Örgülü iletkenler , yapıldıkları malzeme , örgüyü oluşturan damar sayısı ve çapına ve bu örgünün oluşturduğu iletkenin çapına ve dolayısıyla gerçek kesite , örgü katlarının sayısına göre tanımlanırlar.

Demet İletkenler: Bir fazda birden fazla iletken kullanılmasından oluşan iletkenlere demet iletken denir. Korono olayının sebep olduğu kayıpları azaltmak için birden fazla iletken ortası boş kalacak şekilde demet halinde ara tutucu (spacer) ile tutturulur. Genellikle bir çember etrafına eşit aralıklarla yerleştirilen demet iletkenler iletken çapını görünür olarak büyültür ve üzerindeki alan şiddetini küçülttüğü için korona azaltılmış gibi etki eder. Faz başına bir iletken kullanılması halinde iletken kesiti ile, demet iletkenlerinin kesitlerinin toplamı eşit olacak şekilde seçilmesi halinde aynı işletme geriliminde iletkenlerin etrafındaki elektriki alan demet iletkende daha küçük olur. Bundan dolayı daha yüksek gerilimler için demet iletkenler kullanılır. (380 kV için)

İletken imalinde elektriki iletkenlik önemlidir. İletkenler içerisinde gümüş ve bakır elektriki iletkenlerin başında gelmektedir. Bunları alüminyum takip etmektedir. Gümüşün pahalı olması nedeniyle iletken olarak kullanılması ekonomik değildir. Bazen bakır ve alüminyum mukavemetini arttırmak için içine belirli oranlarda başka metaller karıştırmak suretiyle bakır alaşımı bronz iletkenler, alüminyum alaşımı aldrey iletkenler yapılmaktadır. Aldrey %98,7 saf alüminyum, %0,5 silisyum, %0,5 magnezyum, %0,3 demir alaşımı olup Avrupa’da yoğun olarak kullanılmaktadır.

Bakır iletkenin pahalı ve ağır olması nedeniyle YG hatlarında kullanılmamaktadır. AG de ise mevcut olan bakır hatlarda zamanla terk edilmektedir.
Alüminyumun iletkenliği bakırın 0,61 katı olması nedeniyle kesit seçiminde; SAl = 1,6 SCu

Ayrıca alüminyumun özgül ağırlığının bakırın %49’u kadar olması nedeniyle, bir hatta kullanılan toplam bakır miktarı eşdeğer durumdaki alüminyumun yaklaşık iki misli olmaktadır
GAl = %49 GCu

Çelik Alüminyum İletkenler
Tam alüminyumun mukavemetinin az olması nedeniyle çelik bir damar etrafına alüminyum iletkenlerin sarılması ile elde edilir. Böylece alüminyumun iletkenliği, çeliğin mekanik mukavemetinden faydalanılır. Ülkemizde YG hatlarında çelik alüminyum iletkenler kullanılmaktadır.

Dağıtım şebekesinde kullanılan çelik alüminyum iletkenler

Enerji Nakil Hattı Eğitim Seti Videoları, AG Dağıtım Projesi Eğitim Videoları, Elektrik İç Tesisat Projesi Eğitim Videoları, Transformatör Projesi Eğitim Videoları